بتن در کارگاههای ایران
مصرف بتن بعلت ارزانی و دسترسی راحت به آن روز به روز در سراسر جهان توسعه می یابد زیرا مصالح مورد مصرف در بتن که عبارت از شن و ماسه و سیمان است بحد وفور در همه جای کره زمین یافت می شود. از طرفی بعلت عمر طولانی قطعات بتنی و مقاومت بتنی و مقاومت آن در مقابل عوامل جوی در مقایسه با سایر مصالح مخصوصا فولاد توجه مهندسین را در سراسر دنیا به خود معطوف داشته و در نتیجه کاربرد آن روز به روز زیادتر می شود، بطوریکه در صد ساختمانهای بتنی بلند به نسبت ساختمانهای دیگر روز به روز رو به فزونی است حتی در بعضی ممالک احداث ساختمانهای بلند فقط با بتن آرمه مجاز است.
دیگر از جاذبه های بتن آنست که این جسم قبل از سخت شدن سیال بوده و در هر شکل قالبی که ریخته شود بعد از سخت شدن به همان شکل در می آید از این راه معماران و طراحان می توانند اجزاء مختلخ ساختمان را از لحاظ هندسی به دلخواه خود نمایند.
در عوض عیب بزرگ قطعات بتن آرمه آنست که هیچ وقت فرضیات محاسباتی کاملا مطابق واقعیت نیست زیرا اولین فرضی که یک محاسب ساختمان بتن آرمه می کند آنست که بتن و فولاد را جسم همگن فرض نموده و تنش و کرنش آنها را مساوی در نظر می گیرد و محاسبات خود را بر مبنای آن شروع کرده و ادامه می دهد در صورتیکه این فرض کاملا با حقیقت وفق نمی دهد و تنش و کرنش بتن و فولاد کاملا مساوی نیستند. ولی اگر در طراحی بتن وساخت و اجراء و عمل آوری و بالاخره در نگهداری آن دقت کافی بعمل آید و بتن مطابق دستورالعمل های مؤسسات تحقیقاتی و استاندلردهای دنیا طراحی و ساخته شود شاید به میزان قابل توجهی فرضیات و عمل بهمدیگر نزدیک شوند.
برای رسیدن به این هدف که بتوانیم در ایران بتنی کاملا مطابق با استانداردهای بین المللی استفاده نمائیم دو اشکال موجود است:
الف: بتن استاندارد با کیفیت عالی به مراتب از بتنی که ما اینک در کارگاهها از آن استفاده می نمائیم گرانتر تمام می شود و از لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست و این مطلب برای سازندگان واحدهای مسکونی که اغلب قریب به اتفاق انبوه سازان واحدهای مسکونی بوده و فروشندگان آن می باشند نه استفاده کنندگان از آن، خوشایند نیست.
ولی اگر توجه داشته باشیم که بتن با کیفیت خوب، توان باربری بیشتری را دارا می باشد، متوجه می شویم که بتن خوب در نهایت از لحاظ اقتصادی بیشتر به صرفه نزدیک است برای مثال می توانیم بگوییم که طبق استانداردهای بین المللی مهندس محاسب مجاز است که بار فشاری معادل ۲۱۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع را روی سازه بتنی بگذارد ولی عملا مهندسین محاسب ایرانی بیش از ۸۰ تا ۹۰ و حداکثر ۱۱۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع توان باربری قائل نیستند. یعنی چیزی کمتر از ۲/۱ توان مجاز و این بعلت بدی اجراء بتن می باشد. در اینصورت مشاهده می شود اگر ساخت بتن با کیفیت عالی حتی اگر ۲۰ درصد هم گرانتر تمام شود با توجه به حداکثر توان باربری بتن هنوز ۸۰ درصد به نفع تولید کننده است. ا طرفی ابعاد قطعات بتنی با توان باربری بالاتر کوچک تر شده در نتیجه فضای کمتری را اشغال می نماید و این خود موجب وسیع تر شدن فضاهای معماری می شود.
ب : نکته دوم کمبود و یا بهتر بگوئیم نبود کارگران ماهر بتن ساز و عدم آشنائی کارگران به رفتارهای بتن می باشد. زیرا اکثر دست اندرکارات بتن و بتن سازی چنین گمان می‌کنند که اگر آب و شن و ماسه و سیمان را مخلوط کرده و در قالب جا بدهند بتن سازی و بتن ریزی نموده اند.
تجربه نشان داده است که اگر در ساختن و جا دادن بتن در قالب و حفظ و نگهداری آن دقت بیشتری بعمل آید قطعه مورد نظر حتی تا ۵۰ درصد دارای توان باربری بالاتری می‌باشد بدون آنکه هزینه بیشتری رامتحمل شویم.
در این کتاب سعی ما بر این است که رفتارهای بتن را به دور از مباحث علمی توضیح داده و مراحل ساخت و نگهداری آنرا با زبان ساده تشریح نمائیم.
اجزاء تشکیل دهنده بتن
همانطوریکه می دانیم بتن تشکیل شده است از سنگدانه های کوچک بنام ماسه و سنگدانه های درشت تر بنام شن که این سنگدانه ها بوسیله چسب مخصوصی بنام سیمان در مجاورت آب بهمدیگر می چسبند و جسم متراکم و سختی را بنام بتن ایجائ می نمایند که اگر این بتن در شرایط خوب تهیه و عمل آورده شود و سیمان آن به اندازه کافی باشد در اثر نیروی فشاری در حدود ۳۵۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع متلاشی می شود و توان آن ۶/۰ عدد فوق بوده یعنی در محاسبات تا ۲۱۰ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع بار فشاری می توانیم روی آن قرار دهیم ولی این قطعه در مقابل نیروهای کششی بسیار ضعیف بوده و اگر بتن در شرایط بسیار خوب تهیه و نگهداری شود نیروی کششی تا ۳۲ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع را می تواند تحمل نماید. بهمین علت در بتن فولاد (میلگرد) می گذارند تا نیروهای کششی را تحمل نماید. در نتیجه بتن تشکیل شده است از شن، ماسه، سیمان، آب و فولاد.
سنگدانه
سنگدانه ها در حدود ۴/۳ تا ۵/۴ حجم بتن را تشکیل می دهند به همبن علت رفتار آنها در بتن مقاومت و سایر خصوصیات آنرا تحت تأثیر قرار می دهد. لذا باید سنگدانه ها از هر لحاظ مورد وطالعه قرار می گیرند.
رفتار سنگدانه ها را باید از دو نقطه نظر مورد مطالعه قرار دهیم.
۱-رفتار فیزیکی
۲-رفتار شیمیایی
در قسمت اول شکل هندسی سنگدانه ها-بزرگی آنها- درصد هر اندازه در کل توده-وزن مخصوصی آنها-مواد خارجی همراه آنها-استعداد جذب آب آنها-آب همراه سنگدانه-سختی آنها و غیره مورد مطالعه قرار می گیرد و در قسمت دوم جنس سنگدانه-وتکنش های شیمیایی آنها در روند سخت شدن سیمان و همچنین واکنش های شیمیایی آنها در زمان نگهداری و بهره برداری از قطعه بتنی را مطالعه می نمائیم.
رفتار فیزیکی سنگدانه ها
در حقیقت باید به کلیه دانه های سنگی موجود در طبیعت گفته می شود، ولی در تداول عامه و مخصوصا در زبان فارسی برای آنکه شنونده در ضمن مکالمه اندازه سنگ را نیز درک نمایند برای هر اندازه از سنگدانه نام مخصوصی را تعیین نموده اند مثلا برای دانه های بسیار ریز فیلر و دانه های درشت تر به ترتیب ماسه بادی، ماسه، شن نخودی،شن بادامی، قلوه سنگ، پاره سنگ، تخته سنگ، صخره و بالاخره کوه نام گذاری کرده اند.