فصل اول بخش اول : مقدمه ۱ بخش دوم : واژه شناسی۴ بخش سوم : تاریخچه۶ فصل دوم بخش اول : مواد اولیه ساخت قلمدان ۱۰ بخش دوم : کاغذ و کاغذ گری ۱۳ فصل سوم ساخت قلمدان ۱۸ بخش اول : شیوه های سنتی ساخت قلمدان ۱۹ بخش دوم : ساخت و سازهای ابتکاری ۲۶ فصل چهارم تزئینات قلمدان ۳۴ بخش اول : مراحل قبل از نقش آفرینی ۳۶ الف- آماده سازی سطح قلمدان (بوم سازی)۳۶ ب- رنگ و رنگ سازی ۴۱ بخش دوم : مراحل نقش آفرینی ۴۸ انواع تزئین۵۰ شیوه های دیگر تزئین ۷۳ بخش سوم : استادان مزین ساز ۷۶ بخش چهارم : مراحل بعد از نقش آفرینی ۸۳ بخش پنجم : بازسازی و تعمیر قلمدان ۸۸ فصل پنجم تصاویر ۹۳ حسن ختام ۱۰۱ فهرست منابع ۱۰۳
مقدمه در مقوله هنرشناسی اولین سوالی که مطرح می شود این است که هنر چیست ؟! البته مسلم است که نمی توان تعریف مانع و جامعی که دربرگیرنده تمامیت این واژه باشد ارائه نمود و علت اصلی عدم توانمندی ، همان تنوع و تکثری است که در سرتاسر این واژه سایه افکنده است. تنوع سلیقه ها و تکثر نظرها و عقاید از سویی و رفع نیازهای مادی و معنوی از سوی دیگر باعث گردید که هنر در قالبها، گونه ها ، شیوه ها و سبک های بیشماری به منحصه ی ظهور برسد که هرکدام به گونه ای ، دربرگیرنده بخشی از آمالها ، آرزوها و گاهاً خواسته های درونی خالقان و آفرینندگان آن می باشد. با تکامل اندیشه های اجتماعی ـ زیستی انسان ، هنر نیز به رشد بالنده ای دست یافت که توانست خود را به تدریج از دیواره غارها بیرون کشد و در فضایی قرار گیرد که جنبه کاربردی تری را از خود به نمایش می گذاشت . نیازها باعث ابدا شده بود و ابداعات نیز آراسته به سلیقه ، ذوق ، استعداد و در نهایت هنر بود. هنری که روز به روز همگام با تکامل انسان به کمال ذاتی خود نزدیکتر می شد و همسان با این تکامل، تقسیم پذیری آن به شاخه های گوناگون و متفاوت نیز به وقوع پیوست . شاخه هایی که در عین وحدانیت هنری بودنشان هرکدام برای خود دارای سبک و سیاقی مشخص و هدفی معین وسازنده و ارزشی در خور توجه بود. این ارزشهای هنری که در قالبهای گوناگونی ظهور پیدا کرده بود، زمانی به اوج خود رسید که زندگی گروهی به زندگی قبیله ای مبدل گشت و سپس قومیت گرایی و ملیت های متعددی پا به عرصه حضور گذاشتند که هریک از اینها سابقه ی هنری خویش را سند معتبری در جهت عینیت بخشیدن به پیشینه تاریخی خود و سبقت از دیگر ملل، مطرح می کردند. با بررسی سابقه هنری اقوام و ملل مختلف به وضوح می توان دریافت که هنر با تمامی کمی ها و کاستی های خود در سرزمینهای دور و نزدیکی چون بین النهرین ، مصر ، هند ، یونان ، رم باستان ، خاور دور، ایران و بسیاری از نقاط دیگر به مرحله ظهور رسیده است و در همین سرزمینها بوده که از خود آثاری ارزشمند و گرانبها به جای گذاشته است. قلمدان و هنر قلمدان سازی یکی از همین آثار ارزشمند و ارزنده است که امروزه دیگر از آن سخنی به میان نمی آید و کمتر کسی پیدا می شود که به ساخت آن ، رغبتی نشان دهد و این در حالی است که این هنر زیبا و ظریف سالیانی نه چندان دور از این ، مورد استفاده ی دانش پژوهان و دانش دوستان و اصحاب ذوق و هنر و قلم قرار می گرفته است و در راه تشویق و ترغیب دانش اندوزی و فراگیری علم و ادب رسالت مهم و ارزشمندی را ایفا می کرده است. اگرچه در این زمان از آن همه ظرافت و اهمیت و ارزش کمتر اثری باقی مانده است ولی امید می رود با یاری اندیشمندان هنر دوست و هنرمندان اندیشمند ، غبار فراموشی و غربت از وجود چنین هنرهایی زدوده شود. در این مجموعه سعی شده است ضمن بزرگداشت مقام والای مجموعه هنرهای اصیل سنتی یادمانی از هنر ارزشمند قلمدان سازی شود تا شاید بدین وسیله ضمن شناسایی فنون قلمدان سازی که نزد بسیاری گمنام و ناشناخته مانده است، گامی گرچه کوچک و ناچیز نیز در راه اعتلای نام این هنر ارزشمند که زمانی مایه فخر و مباهات فرهنگ این مرزو بوم بوده است برداشته شود.
فهرست مطالب تقدیر و سپاس پیشـگفتار فصل اول بخش اول : مقدمه بخش دوم : واژه شناسی بخش سوم : تاریخچه فصل دوم بخش اول : مواد اولیه ساخت قلمدان بخش دوم : کاغذ و کاغذ گری فصل سوم ساخت قلمدان بخش اول : شیوه های سنتی ساخت قلمدان بخش دوم : ساخت و سازهای ابتکاری فصل چهارم تزئینات قلمدان بخش اول : مراحل قبل از نقش آفرینی الف- آماده سازی سطح قلمدان (بوم سازی) ب- رنگ و رنگ سازی بخش دوم : مراحل نقش آفرینی انواع تزئین شیوه های دیگر تزئین بخش سوم : استادان مزین ساز بخش چهارم : مراحل بعد از نقش آفرینی بخش پنجم : بازسازی و تعمیر قلمدان فصل پنجم تصاویر حسن ختام فهرست منابع
پیشگفتـار : نوشتن از هنر کار ساده ای نیست ولیکن تحقیق و تفحص به منظور دستیابی به « مروارید دانایی» آن هم در عمق اقیانوس گسترده ای چون هنر، به مراتب مشکل تر و سخت تر است . اما اگر عشق در این تفحص چاشنی اراده ی آدمی گردد، دیری نخواهد پایید که درهای درخشان معرفت یکی، پس از دیگری سر از صدف پنهان خود بیرون می آورند و چونان چراغی، ظلمات جهل و ابهام را به رنگِ نور و روشنایی مزین می سازند. اما قصه هنر، قصه ی گمنامی است. قصه مروارید های درخشانی که از غربتشان سالیانی دراز می گذرد. قصه هنر است، هنری که با تمام گستردگی خود در پاره ای از شاخه ها و در برخی جهات بسیار گمنام و غریب است. به گونه ای که امروزه شاید کمتر نام و یادی از آن هنرهایی شده که یک زمان در اوج بوده اند و پس از گذشت زمان به دلیل برخی مسائل مورد بی مهری قرار گرفته اند و آفتاب شهرتشان از لب بام دنیای هنر پریده است. محققی که پیرامون مسائل هنری کنکاش و تحقیق می کند همیشه در پی کشف این ناشناخته هاست. می خواهد پنجره ای بگشاید به دنیای گمنامی ها و غربت هنرهای متداول پیشین و منسوخ امروزه . از این رو با غور در متون گذشته و آثار به جای مانده از آن هنر خاص که به عنوان یادگارهایی ارزشمند در دل موزه های داخل و خارج جا خوش کرده اند، ریشه های پیدایش آن را بررسی و پس از آگاهی از چگونگی تولد و تحول آن ، به علل فراموشی و انحلال آن می پردازد. برای بسیاری شاید این گونه تحقیقات ، تحقیقاتی ناخوشایند و بی مورد و گاه بی منفعت به حساب آید، چه که بر این باورند هنری که به عللی منسوخ گردید و دیگر آنگونه که باید و شاید مورد بهره وری قرار نمی گیرد و دیگر طرفداران و پیروانی ندارد چه سود آنکه به بیان و تشریح و مقام و منزلت و جایگاه پیشین بپردازیم و چه منفعت آنکه چگونگی ساخت و آفرینش و تحولش را رقم سازیم و چه تاثیری خواهد گذاشت ، اگر از غربت و گمنامی و غریبی اش، سوگواری بسرائیم و فریاد فراموشی را سر دهیم ، آیا اینهمه باعث احیاء مجدد حیات ارزشمندی که داشته است خواهد شد. آیا بازگشت مقام و منزلت و ارزشش مهیا می شود؟ در پاسخ تفکران این گونه شبه محققان باید این نکته را ارزانی داشت که سخن از هنری گرچه منسوخ گفتن خود هنری است چونان سایر هنرهای دیگر. بدین معنا که در میان انبوه هنرهای زنده ی امروزی اگر یادی از هنرهایی شود که امروزه حیاتشان به ممات گراییده است، ارزشش اگر بیشتر از تعبیر و تفسیر هنرهای مدرن امروزی نباشد کمتر نخواهد بود. باید دانست آنچه هویت ما را تا به امروز محفوظ و محکم و تاثیرگذار باقی گذارده است همان آثار به جای مانده از هنرهایی است که در زمانهای پیشین به مرحله آفرینش رسیده اند. آنچه در پیش روست، در واقع به همه آن هدفهایی ارائه می شود که در بالا به نوعی اشاره شد. نیت ارائه این مطالب، بازشناسی و یادآوری گونه ای از هنری است که از دیرباز در ایران زمین رایج بوده و زمانی ، روزگارانی پرشکوه را سپری کرده است، صحبت از هنر خطیر و گهربار « قلمدان سازی » است. اگرچه امروزه این هنر از قالب توجه و اهمیت عمومی خارج شده است، ولیکن همچنان از جمله آثار ارزشمند و مورد احترام هنر دوستان و هنرشناسان داخل و خارج می باشد. بدین لحاظ سعی شد که در راه این تحقیق و تالیف ، از غنی ترین منابع و معتبرترین تصاویری بهره گرفته شود که سندیت هنری آنان پیش از این صادر شده باشد تا خللی در صدق و اعتبار این نوشته ها ایجاد نگردد. اگرچه درباره ی این هنر منابع و مطالب از پیش نوشته شده و غنی و معتبر، بسیار محدود و انگشت شمار بوده که گاه دست یافتن به آنان نیز مستلزم پشت سر نهادن بسیاری از مسائل حاشیه ای و دست و پاگیر بود. آرزو می نمایم که در شریان وزش نسیم لطف و توجه و عنایت شما به این مجموعه ، گوشه ای از غبار فراموشی هنر ارزنده « قلمدان سازی » زدوده گردد ، چه که گرامیداشت و پاسداری از آنچه به عنوان میراث فن آفرینان ایران زمین مطرح است، به همه هنر دوستان و هنرمندان و هنرشناسان امری لازم و حتمی است.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
